Overgang
De overgang. Het heeft heel wat voeten in aarde, deze periode van verandering. We sluiten een levensfase af en staan op de drempel van een nieuwe periode. Maar wat gebeurt er eigenlijk precies, waardoor komt het en wat kun je er aan doen?
Medische naam: climacterium.
Wat gebeurt er?
De overgang is de periode aan het einde van jouw vruchtbaarheid. In deze fase verandert de productie van de hormonen oestrogeen, progesteron en testosteron ingrijpend. De balansverstoring in jouw hormonen veroorzaken belangrijke wijzigingen in je lichaam en geest. De duur van deze periode is per vrouw verschillend en ligt ergens tussen de 5 en 15 jaar.
De eerste veranderingen die te maken hebben met de overgang blijven vaak onopgemerkt. Gemiddeld zijn vrouwen tussen de 45ste en 47ste jaar oud, als ze de eerste verschijnselen van de overgang opmerken. Maar elke vrouw is uniek en iedere menstruatiecyclus uniek. Zo zijn er vrouwen die voor hun 40ste al in de overgang komen (vervroegde overgang) en zijn er vrouwen bekend die ver in hun 50ste nog steeds geen overgangsklachten hebben.
De overgang kun je onderverdelen in 3 perioden
1. De premenopauze of perimenopauze
In de periode voor je laatste menstruatie gaan je hormonen steeds meer schommelen en uiteindelijk zullen je eierstokken geen hormonen meer aanmaken. Sommige vrouwen merken hier niets van, anderen krijgen last van opvliegers of ‘vapeurs’ en transpiratie. De menstruatie wordt pijnlijker, korter of juist langer, heftiger of juist minder heftig, met langere of kortere tussenpozen. Ook de vruchtbaarheid gaat achteruit.
2. Menopauze
Menopauze betekent letterlijk ‘stoppen van de menstruatie’. De vruchtbare periode van de vrouw is afgelopen en de menstruatie stopt. De menopauze wordt altijd achteraf vastgesteld. De menopauze is eigenlijk maar één moment in de overgangsperiode, namelijk de dag van je laatste menstruatie. Als je menstruatie een jaar is weggebleven, dan kun je zeggen dat je op de dag van je laatste menstruatie in de menopauze kwam.
3. De postmenopauze
Je eierstokken maken nu geen hormonen meer aan. Andere organen zullen deze taak nu overnemen. Lichaam en geest zoeken een nieuw evenwicht. De klachten blijven aanhouden tot dit evenwicht gevonden is.
Waar kun je last van krijgen?
Meer dan 80% van de vrouwen krijgt door de hormoonschommelingen te maken met overgangsklachten. De klachten die je kunt ervaren tijdens de overgang worden vaak onderverdeeld in typische overgangsklachten: klachten die direct worden veroorzaakt door de schommelende hormoonspiegels. En atypische overgangsklachten: klachten die ook een andere oorzaak kunnen hebben.
Typische overgangsklachten zijn:
A-typische overgangsklachten zijn:
- Stemmingswisselingen
- Angst- en paniekaanvallen
- Spier- en gewrichtspijnen
- Vermoeidheid
- Depressie
- Hartkloppingen / Overslagen / Versnelde hartslag
- Gewichtstoename
- Droge ogen
- Hoofdpijn / Migraine
- Slapeloosheid
- Blaasproblemen
- Verminderd libido
- Vergeetachtigheid
- Extra haargroei op ‘mannelijke’ plaatsen
Risico’s van de overgang op langere termijn
1. Risico op Hart- en vaatziekten wordt groter
Behalve de last die je van overgangsklachten kunt hebben, brengt de overgang een aantal risico’s met zich mee. Oestrogeen heeft bijvoorbeeld een vaatverwijdend effect, daardoor werkt dit hormoon beschermend tegen hart- en vaatziekten. Wanneer je tijdens en na de overgang minder oestrogeen hebt, wordt het risico op hart- en vaatziekten dus groter. Na de overgang zijn hart- en vaatziekten zelfs doodsoorzaak nummer 1 onder vrouwen! Kijk voor meer informatie en tips op onze pagina Hart- en Vaatziekten.
2. Ook de kans op osteoporose neemt na de overgang snel toe
Vaak merk je dit pas als je iets breekt. Het is goed om hier al eerder bij stil te staan. Voorkomen is immers beter dan genezen. Kijk voor meer informatie en tips op onze pagina Osteoporose.
Wanneer begint het?
Er zijn factoren die van invloed zijn op de leeftijd waarop de overgang begint.
- Erfelijkheid: er is een duidelijk erfelijke component. De leeftijd waarop jouw in de overgang kwam kan invloed hebben op het moment waarop jij in de overgang komt;
- Overgewicht: het is bekend dat bij vrouwen met overgewicht de overgang vaak wat later begint dan gemiddeld;
- Roken: geen enkel onderdeel van je levensstijl richt zoveel schade aan je eierstokken aan, als roken. Dus als jij rookt, en je moeder niet, dan kom je waarschijnlijk één of twee jaar vroeger in de overgang dan zij;
- Chemotherapie: door chemotherapie komen veel vrouwen van boven de 40 jaar vervroegd in de overgang. Bij zeer jonge vrouwen kan de menstruatie na de chemotherapie vaak toch nog (na langere tijd) herstellen en is er sprake van een tijdelijke overgang. Ondanks dit herstel zal de definitieve menopauze waarschijnlijk toch een paar jaar eerder inzetten;
- Operaties aan de eierstokken: Hoe meer operaties aan de eierstokken zijn uitgevoerd, des te meer gezond weefsel is aangetast. Dit kan de leeftijd waarop de overgang bij een vrouw inzet vervroegen;
- Etniciteit: Gemiddeld bestaat er een licht verschil in leeftijd waarop bepaalde etnische groepen de menopauze bereiken. Zo komen Latijns-Amerikaanse en Afro-Amerikaanse vrouwen iets eerder, en Chinese en Japanse vrouwen wat later in de overgang dan de gemiddelde blanke vrouw, bij wie de leeftijd op 51,5 jaar ligt. Dit blijven echter gemiddelden. Iedere vrouw is anders.
- Vervroegde overgang: Wanneer de menstruatie voor het veertigste jaar stopt terwijl deze altijd normaal geweest is, is er sprake van vervroegde overgang. Dit verschijnsel wordt ook wel ‘prematuur ovarieel falen’ of POF genoemd. De vroege overgang ontstaat doordat de eierstokken niet meer werken. Er groeien geen eiblaasjes meer en er vindt geen eisprong meer plaats. De menstruatie blijft weg en de vruchtbare levensfase is tot een eind gekomen. Lees verder over POF.
Waardoor ontstaat het?
Het draait allemaal om de eicellen in de eierstok. Iedere vrouw krijgt bij haar geboorte ongeveer één miljoen eicellen mee. In de puberteit worden de eierstokken echt actief. Iedere maand herhaalt zich de cyclus van rijpende eitjes, de eisprong en 14 dagen later de menstruatie. Tenzij er een natuurlijke bevruchting plaatsvindt en een zwangerschap volgt.
Gedurende de vruchtbare jaren zijn de eierstokken verantwoordelijk voor de productie van vrouwelijke hormonen (oestrogenen en progesteron). Deze hormonen sturen allerlei belangrijke processen in het lichaam aan: de eisprong bijvoorbeeld, de maandelijkse menstruatie, maar ook de opbouw van botweefsel of het functioneren van het temperatuurcentrum, en nog veel meer. Daarnaast zijn de eierstokken ook verantwoordelijk voor de productie van een derde hormoon, namelijk testosteron. Dit hormoon speelt een rol bij het libido (zin in seks) en de stemming/ gemoedstoestand en bij de opbouw van spierweefsel.
Als, jaren later, de eierstokken onvoldoende of bijna helemaal geen eicellen meer hebben, gaat de productie van deze hormonen haperen. De productie neemt niet langzaam af, maar er zijn juist pieken en dalen. Deze verstoring van de balans veroorzaakt overgangsklachten.
Wat kun je er aan doen?
De overgang is een natuurlijk proces dat bij het leven hoort. Je kunt er niet zoveel aan doen. Je kunt een heel klein beetje invloed uitoefenen – door gezond te leven en niet te roken – op het moment waarop de overgang begint. Maar een ding weet je zeker: als je als vrouw geboren bent kom je op een bepaald moment in de overgang.
Je kunt vaak wel iets doen aan die vervelende overgangsklachten. Kijk voor meer informatie op de pagina Middelen tegen overgangsklachten.