Migraine tijdens de overgangsjaren

Migraine tijdens de overgangsjaren, het leed van een onzichtbare en vergeten groep van meer dan 200.000 vrouwen.

​Dat migraine kan opspelen tijdens de overgangsjaren is nog een erg onbekend fenomeen. Zo wordt je met je klachten vaak van het kastje naar de muur gestuurd. Of, in dit geval, van de neuroloog naar de gynaecoloog. De neuroloog zegt ‘mevrouw, voor hormonen moet u bij de gynaecoloog zijn’. En de gynaecoloog zegt ‘ja, voor migraine moet u toch echt bij de neuroloog zijn’.
En daar lig je dan dagenlang in een donkere kamer, met een doodziek hoofd misselijk te zijn en te spugen.

De algemene opvatting is dat plotseling migraine bij (lang) wegblijvende menstruatie, niets van doen heeft met hormonen. Ze vertellen me “u moet af van dat idee”. Opmerkelijk, want migraine komt het meest voor bij vrouwen tussen de 45 en 64 jaar. De levensfase waarin er grote hormonale veranderingen plaatsvinden.

Aanwezigheid migraine, afbeelding 1

Bron: Veelgestelde vragen over hoofdpijn-migraine door E.G.M. Couturier en J.A. Carpay (2011).

Inleiding

​De overgangsjaren worden gekenmerkt door onstabiele schommelingen van oestrogeen en progesteron. Het is dan ook niet verwonderlijk dat tijdens deze periode (tussen 44e en 56e jaar) ernstige hormonale migraine heel vaak voorkomt. (I)
Veel vrouwen krijgen ineens, voor het eerst, te maken met ernstige hormonale migraine. Bij vrouwen die voorheen reeds bekend waren met menstruele migraine treedt een forse verslechtering op, terwijl de menstruatie maandenlang wegblijft. (II)
De migraineaanvallen kunnen een hoge frequentie hebben (bijvoorbeeld 3 tot 5 keer per maand), elke aanval duurt meerdere dagen en is zwaar tot zeer zwaar. Dit heeft grote gevolgen. Soms einde werk, einde sociale activiteiten. Een onzichtbare groep.

Wetenschappelijk onderzoek

Er zijn helaas nog nooit wetenschappelijke studies gedaan naar hoe hormonale migraine zich precies gedraagt/ontwikkelt tijdens de overgangsjaren. Een Amerikaanse deskundige op dit terrein, zei hierover: “Unfortunately, there have been no longitudinal cohort studies of migraine patients transitioning through menopause to determine the true effect of menopause on migraine”. (III)

Het is dan ook niet precies bekend wat de oorzaak is van de aanwezigheid / plotselinge toename van ernstige migraineaanvallen tijdens de overgangsjaren. De wetenschap gaat ervan uit dat hormoon-schommelingen verantwoordelijk zijn, zonder dat precies bekend is hoe het zit. Bij wetenschappelijk onderzoek naar (middelen tegen) migraine maakt men namelijk uitsluitend gebruik van jonge, vruchtbare, regelmatig menstruerende vrouwen. Vrouwen met hormonale migraine tijdens de overgangsjaren vormen nooit onderwerp van wetenschappelijk onderzoek. Een vergeten groep.

Behandeling

De behandeling van de migraineneurologen blijft beperkt tot de gebruikelijke methodes en medicijnen. Deze zijn, zoals algemeen bekend, bij hormonale migraine meestal weinig succesvol. Veel gynaecologen sturen vrouwen weg of geven het advies de anticonceptiepil door te blijven slikken, of hormoonsuppletie-therapie te proberen. Prima tegen klachten als opvliegers, droge vagina, emotionele schommelingen en dergelijke. Maar weinig succesvol tegen hormonale migraine tijdens deze levensfase.

Meer kans op succes heeft het ‘onderdrukken’ van de hormoonhuishouding zodat de postmenopauze ontstaat. De studies in de literatuur gaan echter over jongere vrouwen met menstruele migraine. (IV) Kennelijk is deze methode nooit onderzocht en gedocumenteerd bij vrouwen in de perimenopauze. En bovendien is deze aanpak totaal onbekend in Nederland. Wetenschappelijk een braakliggend terrein.

Postmenopauze

De toename en verslechtering van hormonale migraine houdt aan totdat de hormonen een constant niveau bereiken in de postmenopauze. Dit wordt op zijn vroegst bereikt vanaf 2½ jaar na de laatste menstruatie. Soms duurt het wel 4 tot 6 jaar na de menopauze voordat zich een structurele verbetering van de hormonale migraine voordoet, met minder aanvallen die korter duren en minder zwaar zijn. Bij een aantal vrouwen verdwijnt de hormonale migraine helemaal tijdens de postmenopauze. Maar bij 35% van de vrouwen gebeurt dat niet en blijft hormonale migraine aanwezig. Hoe dit komt is onbekend. (V)

Aantallen

Anno 2015: Totaal aantal vrouwen van 44 tot 56 jaar = 1.521.203. Met migraine 317.171. Gegevens afkomstig van het CBS. Geschat wordt dat het merendeel van deze groep lijdt aan een vorm van hormonale migraine.
Wetenschappelijk onderzoek is dringend nodig. Naar de hormonale mechanismen leiden tot migraine tijdens de overgangsjaren. En naar de 35% van de vrouwen, waarbij de migraine aanwezig blijft tijdens de postmenopauze.

Frieda de Jong

(I)     Loder E, Rizzoli P, Golub J, Hormonal management of migraine associated with menses and the Menopause: a clinical review. Headache, February 2007: 329-340.

(II)   MacGregor EA, Migraine headache in Perimenopausal and Menopausal women. Current Pain & Headache Reports 2009, 13:399-403.

(III)  V.T. Martin, Ovarian Hormones and Migraine Headache: Understanding Mechanisms and Pathogenesis—Part 2, Headache 2006, 46:365-386.

(IV)  S.C.Murray, K.N.Muse, Effective treatment of severe menstrual migraine headaches with gonadotropin-releasing hormone agonist and ‘add-back’ therapy, Fertility and Sterility, 1997 February, vol.67 no.2.

(V)  J.L. Brandes, The influence of Estrogen on menstrual migraine, Journal of American Medical Association, April 2006