Endometriose is een ziekte waarbij weefsel dat lijkt op baarmoederslijmvlies (endometrium) buiten de baarmoederholte voorkomt. Dit weefsel zit op het buikvlies en/of andere organen in de onderbuik. Het “groeit” daar, en zorgt voor een chronische ontsteking met een scala van klachten. De aandoening uit zich vaak als eerste in hevige menstruatieklachten. Maar als endometriose op de darmwand zit, kan het ook darmproblemen geven en pijn bij de ontlasting. De chronische ontsteking zorgt vaak voor verminderde vruchtbaarheid. Die overigens ook het gevolg kan zijn van vergroeiingen en verklevingen van eileiders en eierstokken.
Endometriose
De oorzaak van endometriose is niet bekend, maar er zijn verschillende theorieën. Het is zeer waarschijnlijk dat er bepaalde genen verantwoordelijk zijn voor de ontwikkeling van deze ziekte. Vrouwen met een eerstegraads familielid met endometriose hebben een groter risico dat zij ook endometriose krijgen. Dit wordt ook wel familiaire relatie genoemd. Daarnaast spelen er ook andere gynaecologische factoren, zoals leeftijd van de eerste menstruatie een rol. Verder zou blootstelling aan dioxines en PCB’s invloed kunnen hebben, alhoewel het wetenschappelijk bewijs daarvoor niet erg sterk is.
Wat zijn de symptomen?
De meest voorkomende symptomen van endometriose zijn (extreme) menstruatiepijn, buikpijn, rugpijn. Maar ook blaasproblemen, darmproblemen en vruchtbaarheidsproblemen horen hier bij.
De meest voorkomende symptomen van endometriose zijn:
- Menstruatiepijn (voor/tijdens/na de menstruatie)
- (Chronische) buikpijn
- Darmklachten, zoals krampen, obstipatie en diarree
- Blaasproblemen, zoals pijn en een branderig gevoel tijdens het plassen
- Vermoeidheid
- Pijnlijke geslachtsgemeenschap
- Vruchtbaarheidsproblemen
- Bekkenpijn
- Lage rugpijn
- Pijn in de (boven)benen, vooral tijdens de menstruatie
- Ovulatiepijn (pijn bij de eisprong)
- Pijn tijdens inwendig onderzoek
- Lusteloosheid
- Depressie en/of prikkelbaarheid
- Pre-menstrueel syndroom (PMS)
- Gezwollen buik
- Slapeloosheid
Wat kunt je zelf doen bij endometriose?
Bij pijn tijdens de menstruatie kunnen de volgende tips helpen:
- Zorg wanneer het kan voor rust en ontspanning.
- Leg een warme kruik op je buik of onderrug of neem een warm bad. Als de pijn uitstraalt naar de rug, probeer dan de rug moet oefeningen te ontspannen. Maak bijvoorbeeld de rug een paar keer hol en bol.
- Als iemand de onderrug masseert, kan dat soms helpen tegen de pijn.
Bij endometriose helpen deze adviezen helaas vaak onvoldoende. Meestal is pijnmedicatie nodig.
Pijn of menstruatiedagboek
Een goede tip is het bijhouden van een dagboekje. Dan wordt duidelijker hoe de klachten ontstaan en waar ze mee samenhangen.
Hou in je dagboek bij:
- op welke dagen je menstrueert;
- wanneer je pijn hebt;
- waar de pijn zit;
- wat je doet tegen de pijn en of dat helpt;
- of de pijn er ook is als je niet menstrueert;
- of er naast buikpijn andere klachten zijn (bijvoorbeeld misselijkheid, hoofdpijn);
- of je ook op andere momenten buikpijn hebt (bijvoorbeeld tijdens het vrijen).
Neem het dagboekje mee naar de arts. Dat geeft goede informatie om samen te kijken wat de beste aanpak is.
Behandeling
Endometriose is niet volledig te genezen. Wel kunnen de symptomen bij het overgrote deel van de patiënten geheel of gedeeltelijk worden weggenomen.
Om endometriose te behandelen zijn er verschillende opties:
- Afwachten: Je houdt, samen met de arts, de klachten in de gaten en je wordt regelmatig onderzocht op het beloop van de ziekte, om te kijken of er eventueel een behandeling moet worden ingezet.
- Hormonale therapie: Er zijn verschillende hormonale behandelingen beschikbaar. Zo kunnen je klachten minder worden tijdens het slikken van de pil. Als je de pil doorslikt en dus geen stopweek inlast, bouwt het baarmoederslijmvlies zich niet op voor een eventuele innesteling. De endometriosehaarden blijven dan ook rustig. Daarnaast kun je progesteron preparaten slikken, die de eisprong en dus menstruatie onderdrukken. Verder kunnen LHRH-agonisten, die de opbouw van het baarmoederslijmvlies onderdrukken een uitkomst bieden. Veel hormonale medicijnen hebben echter wel vervelende bijwerkingen.
- Chirurgische therapie: Tijdens een kijkoperatie (laparoscopie) die gebruikt wordt om de diagnose te stellen, kunnen ook endometriosehaarden worden verwijderd. Er kan ook een grote buikoperatie (zonder laparascoop, dus met een grotere snede), worden uitgevoerd om grotere plekken van endometriose te verwijderen. Bij een zeer ernstig geval wordt ervoor gekozen om de gehele baarmoeder te verwijderen (hysterectomie), eventueel samen met de rest van de voortplantingsorganen (eierstokken, eileiders). Deze behandeling zorgt voor volledige onvruchtbaarheid en is psychisch zeer belastend. Het wordt dan ook alleen ingezet als laatste redmiddel. Uiteraard gaan alle chirurgische ingrepen gepaard met risico’s op complicaties.
- Tenslotte bestaan er ook alternatieve behandelopties waar sommige vrouwen baat bij lijken te hebben. Denk hierbij aan een speciaal dieet, kruidentherapie en acupunctuur. Deze behandelmethoden zijn alleen niet wetenschappelijk onderbouwd.
Bron: Endometriose Stichting, Thuisarts en Gezondheidsplein